Thời tiết nắng nóng trong những ngày hè khiến sức đề kháng của cơ thể con người giảm đi, một số bệnh sẽ tăng lên chủ yếu là các bệnh về tiêu hóa, hô hấp… Nhiệt độ cao khiến con người mệt mỏi, khó chịu, nguy hiểm hơn là việc ra mồ hồi nhiều dẫn đến mất nước, mất điện giải gây ra các rối loạn tim mạch, rất nguy hiểm, người ta gọi là say nắng hoặc say nóng.
Biểu hiện khi bị say nắng, say nóng
Đặc điểm chung là cả say nóng và say nắng đều dẫn đến một tình trạng tăng thân nhiệt. Khi thân nhiệt tăng sẽ dẫn tới tăng quá trình đào thải mồ hôi làm cơ thể mất một lượng nước lớn, hiện tượng này nếu không được bù kịp thời sẽ dẫn tới hậu quả giảm khối lượng tuần hoàn gây trụy tim mạch, rối loạn chất điện giải nặng có thể gây tử vong. Một yếu tố nguy cơ nữa khi nhiệt độ cơ thể tăng cao sẽ gây rối loạn hoạt động chức năng của rất nhiều cơ quan như tim mạch, hô hấp, thần kinh…
Các biểu hiện của say nắng, say nóng có thể tùy theo mức độ tăng thân nhiệt và thời gian. Có thể từ những biểu hiện nhẹ ban đầu là tăng nhịp tim, tăng nhịp thở, hồi hộp trống ngực rồi đến trạng thái mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, tay chân rã rời, kích thích nhẹ, khó thở tăng dần, chuột rút… Cuối cùng là ngất, hôn mê, trụy tim mạch, tử vong.
Nguyên nhân
Say nắng: Khi lao động hoặc đi quá lâu ngoài trời nắng, nhiều tia nắng sẽ chiếu thẳng vào vùng cổ gáy. Dưới tác dụng liên tục của ánh sáng mặt trời gay gắt, trung tâm điều hòa thân nhiệt cơ thể sẽ bị chấn động làm rối loạn điều hòa thân nhiệt cùng với hiện tượng mất nước cấp của cơ thể. Say nắng thường biểu hiện bệnh nặng ngay từ đầu, có thể có nhiều dấu hiệu thần kinh sớm, rất rõ tổn thương, có thể hồi phục hoặc không hồi phục. Một số trường hợp có thể có tụ máu dưới màng cứng và trong não.
Say nóng: Là tình trạng mất nước toàn thể kèm theo rối loạn điều hòa thân nhiệt, rối loạn vận mạch mà bản chất là do trung tâm điều hòa thân nhiệt không thích ứng với điều kiện thời tiết xung quanh. Ánh nắng mặt trời và sức nóng là 2 tác nhân vật lý có thể gây stress với cơ thể.
Khi nhiệt độ ngoài trời quá cao, cùng với việc phải phơi mình quá lâu dưới ánh nắng mặt trời hoặc phải làm việc trong điều kiện môi trường nhiệt độ cao nóng bức (hầm lò, phòng kín…), hoặc hoạt động thể lực quá sức ở người trẻ (chơi các môn thể thao cường độ cao, làm việc nặng nhọc kéo dài)… sẽ dẫn đến hiện tượng lượng nhiệt sinh ra và lượng nhiệt hấp thu lớn hơn nhiều so với lượng nhiệt cơ thể tỏa ra môi trường xung quanh. Do đó trong say nóng, tình trạng mất nước toàn thể là chủ yếu.
Cách xử trí
Trước một trường hợp say nắng, say nóng cần nhanh chóng tiến hành những biện pháp sơ cứu ngay lập tức khi chưa có sự hỗ trợ của nhân viên y tế hay phương tiện y tế:
Nhanh chóng tiến hành giảm thân nhiệt cho nạn nhân: Chuyển ngay nạn nhân vào chỗ mát, thoáng gió, cởi bỏ bớt quần áo, cho uống nước mát có pha muối, chườm lạnh bằng khăn mát hoặc nước đá ở những vị trí có động mạch lớn đi gần ngoài da như nách, bẹn, cổ.
Nếu nạn nhân hôn mê không uống được nước hoặc nôn liên tục, sốt tăng liên tục, kèm các triệu chứng đau bụng, đau ngực, khó thở thì phải nhanh chóng chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Trong quá trình vận chuyển vẫn thường xuyên chườm mát cho nạn nhân.
Tại các trung tâm y tế, nạn nhân sẽ được truyền bù nước và điện giải cũng như các biện pháp hỗ trợ khác. Trong trường hợp nạn nhân sốt cao có thể dùng paracetamol để hỗ trợ hạ sốt. Nếu có co giật phải dùng các thuốc chống co giật cho bệnh nhân. Trường hợp nạn nhân hôn mê có thể phải đặt ống nội khí quản thở máy.
Phòng bệnh:
Trong những ngày nắng nóng chúng ta cần lưu ý: Hạn chế ra ngoài khi trời nắng nóng. Nếu buộc phải ra ngoài, nên đội mũ rộng vành, đeo kính râm và bôi kem chống nắng, chọn loại quần áo làm từ chất liệu vải cotton nhạt màu và không bó sát; có thể lợi dụng các bóng mát tự nhiên để tránh nắng; nếu sử dụng điều hòa nên đặt ở nhiệt độ 27-28 độ C. Lưu ý, không để điều hòa quá thấp, chênh lệch nhiệt độ lớn so với môi trường bên ngoài; bổ sung đầy đủ nước uống, trung bình mỗi ngày từ 1,5 đến 2 lít nước; để phòng say nắng không nên làm việc quá lâu ngoài trời nắng, tránh các hoạt động thể lực quá sức, luôn trang bị đủ thiết bị chống nắng khi lao động, làm việc ngoài trời nắng như quần áo bảo hộ, mũ, kính… Nên ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi như bí đao, mướp, mướp đắng… mặc quần áo dệt bằng vải bông và tơ, lụa nhưng có màu nhạt; không nên làm việc ngoài trời cũng như hạn chế tổ chức lao động tại các vị trí sản xuất có nắng nóng trong khoảng thời gian từ 11 giờ trưa đến 15 giờ; ngoài ra, thường xuyên tắm rửa cũng giúp cơ thể mát mẻ hơn trong những ngày hè nắng nóng.
Ths-Bs. Lê Mạnh Luân
Trưởng khoa SKNN
Trung tâm Y tế dự phòng
Nguồn: http://syt.thanhhoa.gov.vn